Radikalizmga qarshi kurash dasturlari

Saudiya Arabistonidagi “Sakinah Kompaniyasi” rakikal g‘oyalarga qarshi kurashishda muhim dasturlardan biri bo‘lib hisoblanadi. Sakinah  mustaqil nodavlat tashkilot tomonidan yuritiladi. Islom ishlari vazirligi tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi.  Diniy qarashlarga radikal qarashni targ‘ib qilish uchun Internetdan foydalanadigan shaxslar bilan muloqot qilishga intiladi. Dialog va qarama-qarshi dalillar yuqori darajada olib boriladi. Qirollikdagi boshqa radikalizatsiyaga qarshi strategiyalariga o‘xshab, Sakinah Kampaniyasi diniy bilimlarni izlayotgan shaxslar bilan onlayn aloqada bo‘lib, ularni ekstremistik manbalardan uzoqlashtirish maqsadida foydalanadi. Milliy internetni filtrlash va monitoring qilish tizimi Ar-Riyodda joylashgan. Internet xizmatlari bo‘limi Ichki ishlar vazirligi boshchiligidagi xavfsizlik qo‘mitasining ko‘rsatmalariga asosan veb-filtrlashni boshqarish uchun javobgardir. Hozirgacha bloklangan saytlarning aksariyati noqonuniy yoki axloqsiz kontentga tegishlidir.Saudiya Arabistonida Internetning joriy etilishi qirollikda jihodchi adabiyot va targ‘ibotning tarqalishini sezilarli darajada kengaytirdi. Ruxsatsiz fatvolar chiqarilishini cheklash uchun so‘nggi qadamlar qo‘yildi. Hozirda faqat davlat homiysi bo‘lgan Islom Ulamolari Kengashi bilan bog‘liq bo‘lgan ulamolar fatvo chiqarishi mumkin[1].  Amerika tadqiqotiga ko‘ra bir nechta davlatlar Qirollik Internetdagi ekstremizmga qarshi qanday kurashayotganiga qiziqishmoqda. AQSh Harbiy akademiyasining Terrorizmga qarshi kurash markazining har oylik nashr etilgan nashrida aytilishicha, Internetning ekstremizm va zo‘ravonlik tarqalishidagi roli butun dunyo bo‘ylab Qirollikning Sakinah kampaniyasiga bo‘lgan qiziqishiga olib keldi[2].

           Amerikalik ekspert Kristofer tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, ushbu kampaniya turli ekstremistik mafkuralar to‘g‘risida muqobil qarashlarni izlayotganlarga yordam berishda hal qiluvchi rol o‘ynamoqda. Uning fikriga ko‘ra, Sakinah kampaniyasi nodavlat va mustaqil dastur bo‘lib, u yerda malakali olimlar faoliyat yuritadi. Ulamolar  onlayn chat xonalariga kirib, foydalanuvchilar bilan Islom va takfiriy g‘oyalarning zarari to‘g‘risida munozaralar olib borishmoqda deb ta’kidlaydi.Internetga ulangandan so‘ng, dastlab shaxs bilan suhbatlashgandan so‘ng, Sakinah ishchisi ularga shaxsiy suhbat xonasiga o‘tishni taklif qiladi. Ushbu onlayn suhbatlar ketma-ket postlar shaklida amalga oshiriladi. Ikkinchi holatda, odatda ular bilan suhbatlashayotgan kishi savol yuboradi, so‘ngra Sakinah ishchisi javob beradi. Ushbu suhbatlar bir necha soat ichida amalga oshirilishi mumkin, ammo ular bir necha oy davomida davom etishi ma'lum bo‘lgan. So‘ngra dialog stenogrammasi boshqalar o‘qishi uchun Internetda joylashtiriladi va dastur ko‘lamini ko‘paytiradi[3].

           Sakinahning  2017 yilgi hisobotiga ko‘ra, dastur o‘zining onlayn dialoglari va munozaralariga kirgan 3250 ta radikalning 1500 tasining fikrlarini mo‘tadil qilish va to‘g‘rilashga muvaffaq bo‘ldi. Ushbu barcha suhbatlar va tahrirlar kampaniya tomonidan hujjatlashtirilgan va arxivlangan bo‘lib, mutaxassislar va tadqiqotchilar uchun muhim hisoblanadi.  Dastur Facebook va Telegram kabi messenjerlarda ham faol bo‘lib, ular bir nechta akkaunt va platformalarni boshqaradi. Facebook platformasida 410,000 obunachisi yoki izdoshlariga ega[4].

      Dilsora Boltayeva

                                    Ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo’yicha direktor o’rinbosari   

[1] https://ctc.usma.edu.Christopher Boucek. Campaign and Internet Counter-Radicalization in Saudia Arabia. August 2008.

[2] https://carnegieendowment.org. Christopher Boucek. The Sakinah Campaign and Internet Counetr-Radicalization in Saudia Arabia. August 25, 2008.

[3] https://www.arabnews.com. Saudi Sakinah campaign draws world’s interest. 29 March 2015.

[4] www.terrorismanalysts.com. By Abdullah bin Khaled al-Saud.The Tranquillity Campaign: A Beacon of Light in the Dark World Wide Web.