Bemazhablikning yosh avlodga ta’siri va uning oldini olish yo‘llari

Diniy qadriyatlar va e’tiqod insonni ma’naviy boyitishda muhim ahamiyatga ega. Diniy ta’limotlar orqali yoshlar nafaqat diniy masalalarni o‘rganadi, balki axloqiy, ma’naviy va ijtimoiy qadriyatlarni ham shakllantiradi. Biroq, ayni paytda jamiyatda bemazhablikning kuchayishi yoshlarning dunyoqarashiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Bemazhablik, yoki diniy aqidalar va amallarni rad etish, insonni ma’naviy zaiflashtiradi va jamiyatdagi axloqiy qadriyatlarga putur yetkazadi. Bu jarayon yoshlar orasida befarqlik, ma’naviyatsizlik, radikalizm va ekstremizmning kuchayishiga olib kelishi mumkin.

Bemazhablikning yoshlar orasida tarqalishi ijtimoiy moslashuvning pasayishiga, jamiyatdan uzilish va radikal qarashlarning kuchayishiga olib keladi. Ota-onalar farzandlariga diniy tarbiya berishi muhimdir, chunki e’tiqod insonni o‘z o‘rnini topishga va jamiyatda ma’naviy barqarorlikka erishishga yo‘naltiradi. Agar yoshlar diniy bilimlardan yiroq bo‘lsa, ular hayotga nisbatan maqsadsizlik va noaniqlikni his qilishadi, bu esa ularni turli radikal oqimlar va xavfli g‘oyalariga jalb qiladi.

Ma’lumki, so‘nggi yillarda o‘zini salafiy, ahli hadis kabi diniy guruhlarga mansub deb da’vo qiluvchi ba’zi toifalar mazhablarni rad etishmoqda. Ularning fikriga ko‘ra, mazhablar – bu bid’at va xato yo‘llar bo‘lib, Qur’on va hadislardan boshqa hech narsaga asoslanish mumkin emas. Bu turdagi qarashlar, ayniqsa yoshlar orasida radikalizmga moyillikni kuchaytiradi va ijtimoiy tartibsizlikka olib keladi. Mazhablarni inkor qilish, aslida, Qur’on va Sunnatga bo‘lgan hurmatni kamaytiradi va diniy ilmlarni noto‘g‘ri talqin qilishga sabab bo‘ladi. 

Diniy ta’limotlarni o‘rganish, mazhablarga hurmat ko‘rsatish va mujtahidlarning ijtihodlariga amal qilish, aslida, Qur’on va Sunnatga to‘g‘ri yondashuvni ta’minlaydi. Mazhabga ergashish, albatta, shaxsga bo‘lgan mutlaqo ko‘r-ko‘rona ergashish emas, balki Alloh taolo va Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning yo‘lini to‘g‘ri talqin qilishdir. Shuningdek, Payg‘ambarimiz alayhissalom sahobalarga qanday qilib ijtihod qilishni o‘rgatganlar. Bu, o‘z navbatida, mujtahidlarning Qur’on va Sunnatdan kelib chiqqan holda shariat ahkomlarini izlash va chiqarish jarayonini ta’minlaydi.

Bemazhablikni kamaytirish uchun jamiyatning barcha qatlamlari birlashishi zarur. Oila, ta’lim muassasalari va diniy tashkilotlar yoshlarni to‘g‘ri diniy ta’limot bilan ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Maktablar va oliy ta’lim muassasalarida diniy-ma’naviy mavzularda seminarlar, davra suhbatlari va ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etilishi kerak. Bu kabi tadbirlar yoshlarni ma’naviy barkamollikka, axloqiy qadriyatlarga hurmat ko‘rsatishga va radikal g‘oyalardan yiroq bo‘lishga o‘rgatadi. Shuningdek, jamiyatdagi ijtimoiy muhitni sog‘lomlashtirish va axborot maydonini nazorat qilish ham bemazhablikka qarshi kurashishning samarali yo‘lidir. Internet va ijtimoiy tarmoqlar orqali tarqatilayotgan noaniq va zararli diniy ma’lumotlar, yoshlarni to‘g‘ri diniy ta’limotlardan chalg‘itishi mumkin. Shu sababli, axborot maydonini tartibga solish va zararli g‘oyalarga qarshi kurashish muhimdir.

Yoshlar tarbiyasida diniy va ma’naviy qadriyatlarni mustahkamlash bemazhablikning oldini olishda eng samarali yo‘ldir. Buning uchun jamiyatning har bir a’zosi o‘z hissasini qo‘shishi zarur. Oila, ta’lim muassasalari va diniy tashkilotlar yoshlarni radikalizm va ekstremizmga moyil bo‘lishdan saqlash uchun birgalikda ishlashi lozim. Diniy ta’limot va ma’naviyat yoshlarni ijtimoiy moslashuvni oshirishga va ular o‘rtasida jamiyatga bo‘lgan mas’uliyatni kuchaytirishga yordam beradi.

“Jo’ybori  Kalon” o’rta maxsus

 islom ta’lim muassasasi o’qituvchisi Nabijonov Muhammadmuso 

FOYDALANILGAN MANBA VA ADABIYOTLAR

1. Fiqh va aqidaga oid ixtilofli masalalar yechimi. T.: Matbaachi nashriyoti, 2023. -407 b.

2. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Mazhablar birlik ramzi. T.: “Hilol- Nashr”,  2018. -216 b.

3. Muhammad Said Ramazon Butiy, Mazhabsizlik bid’atdir. T.: “Hilol-Nashr”, 2021. – 208 b.

4. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Ixtiloflar: sabablar, echimlar. T.: “Hilol-Nashr”, 2022. – 352 b.

5. Mutaassiblikka qarshi mo‘’tadillik: metod va tahlillar. D.Maxsudov, A.Sabdin. T.: “O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi” nashriyot-matbaa birlashmasi, 2021. – 84 b.

6. Alouddin al-Kosoniy. “Badoi’us sanoi’ fiy tartibish sharoi’”. Bayrut, “Dorul kutubil ilmiya” nashryoti, 1997 y.

7. Muhammad ibn Ali al-hanafiy al-Haskafiy. “Ad-Durrul muxtor”. Dorul kutubil ilmiya. Bayrut, 2002 y.